Viti 2005. Bashkim Kuçuku eshte studiues i spikatur i letersise shqipe bashkekohore. Menjehere pas studimeve në degën Gjuhë shqipe dhe Letërsi, për shumë vjet punoi si redaktor i kritikës letrare në gazetën “Drita”,per te kalaur pastaj si profesor në Universitetin e Tiranës, Fakulteti i Filologjisë. Pas viteve ’90,pesë vjet drejtoi gazetën “Qamëria” dhe më vonë punoi si kryeredaktor i revistës “Universi shqiptar i librit”. I specializuar në Letërsinë Shqipe bashkëkohore, studimet e tij ia kushtoi letërsisë së gjysmës së dytë të shekullit XX-të. Bëri shumë studime të autorëve të mirënjohur shqiptar si të Anton Pashkut, Ismail Kadaresë, Ali Podrimjes, etj.
Pavarwsia: Profesor, fillimisht përse u orjentuat pikërisht ne letërsine shqipe bashkëkohore?
Bashkim Kuçuku: Po, duke e ditur se letërsia bashkëkohore kishte shumë debat,aq më tepër kur shkrimtarët dhe kritikët janë gjallë dhe krijohet ideja e një diskutimi,unë i hyra kësaj. Por,unë shoh se në viset shqiptare,nuk e kanë të kultivuar debatin në kuptimin shkencor.Ata mund të kritikojnë njëri-tjetrin,mund edhe ta shajnë,por sipas konceptit ky nuk përbën debat.Debati është kur diskutojmë mbi argumente shkencore,duke pranuar një tezë dhe duke rrëzuar një tjetër, gjithmonë me argumente.Këto nuk ushtrohen në botën shqiptare
Pavarwsia: Si mund të kultivojmë këtë lloj debati?
Bashkim Kuçuku: Kjo,në qoftë se hiqen psikozat është shumë e thjesht.Me një fjalë,debatet tona shkencore që mund të jenë shumë të mira, praktikisht i pengon psikoza e vjetëruar që ngatrron debatin shkencor me keqkuptimin dhe grindjet,pa menduar se ne mund të jemi miq dhe shokë në jetën e përditshme,por në debat,secili do të mbaj një pozicion sipas argumenteve që ka.Mendoj se shkrimtarët dhe një pjesë e studiuesve shqiptar,qofshin në Tiranë qofshin në Prishtinë,duhet të kenë një emancipim më të madh shkencor.
Pavarwsia: Në veprat e cilëve autor i orjentoni studimet më shumë?
Bashkim Kuçuku: Në këto dhjetë vjet,kryesisht jam marrë me studimin e atyre shkrimtarëve për të cilët nuk shprehesha dot para dhjetë vjetësh.Gjithashtu, shkrimtarë që ishin disident,që kishin shkruar vepra në vitet 50-90,por deri atëherë për shkak të cenzurës nuk ishin botuar.Jam marrë me krijimtarinë e Kadaresë,për të cilin kam botuar një libër me titull “Kadare në gjuhët e botës”.Aty jane hulumtimet e mia shumëvjeçare,ku unë kisha mundur t’I gjëja botimet e Kadaresë në 33 gjuhë, duke përfshirë edhe shqipen.Një katalog shumë i pasur botimesh që ateherë ishin rreth 500,duke përfshirë këtu mbi 160 botime në shqip dhe mbi njëçind botime në frëngjisht. Dhe, ky libër pastaj shoqërohet me mbi 30 faqe studime,artikuj që janë shkruar për veprën e Kadaresë,në frëngjisht,në anglisht,në gjermanisht dhe në spanjisht.Kam shkruar dhe botuar një pjesë për prozën e Anton Pashkut,posaqërisht dhe të autorëve të tjerë që kanë jetuar dhe kanë krijuar në Prishtinë.Gjithashtu,jam marrë me studimin e veprës së Ali Podrimjes ku në një bashkëpunim tepër të frytshëm me këtë poet të mirënjohur,unë kam ndjekur,kam redaktuar dhe kam përcjellë me studime dhe me parathënie deri sot pesë libra të tij.Ka qenë një dëshirë e vjetër imja që të bashkëpunojë me poet të tillë si Ali Podrimja,sepse është ndër poetët më të rëndësishëm dhe modern të poezisë shqipe.Dhe,meqë jemi në temën e Ali Podrimes,(ndoshta autorit i vjen mirë si vjen mirë)së shpejti do të dalë një liber tjetër po me ese,ku përsijatjet e tij janë përsëri për botën shqiptare në tërësi të cilin e kam përcjellë përsëri me një hyrje të shkurtër.Kështu që është një befasi.
Pavarwsia: Studimet tuaja kane filluar atëherë kur ende ekzistonte ai muri ndarës Shqipëri – Kosovë. Nëpër çfarë kanalesh depërtonte letërsia e Kosovës?
Bashkim Kucuku: Ai mur ideologjik dhe politik ka qenë tepër i fortë dhe me shumë vështirësi kapërcehej.Megjithatë,ato që kane ardhur,unë mendoj që kanë qenë ndër botimet më të rëndësishme të botës shqiptare.”Rilindja” e Prishtinës ecte krahas me “Naim Frashërin” e Tiranës,edhe pse ky i fundit kishte më shumë mundësi se kishte këtu Bibliotekën Kombtare dhe ushqehej me lehtësisht me botimet për traditën.Por,”Rilindja” e Prishtinës kishte një përparësi tjetër,meqënse bota jugosllave ishte e hapur ndaj perëndimit.Aty janë përkthyer një sërë veprash moderne,të cilat në Tiranë ishin krejtësisht të ndaluara.Dhe,një shumicë e qytetarëve që nuk kishin mundësi te dilnin jashtë,duhet t’iu jemi mirenjohës sepse kemi lexuar përkthimet e Prishtinës.Ato botime kanë luajtur një rol të rëndësishëm në njësimin e letërsisë dhe natyrisht edhe në njësimin e lexuesit që letërsia të ketë afërsisht një nivel dhe lexuesi të ketë afërsisht të njëjtat shije.
Pavarwsia: C’të re solli poezia e Kosovës në poezinë e përgjithshme shqipe?
Bashkim Kucuku: Poezia,por në disa raste edhe proza ishte më e përparuar,sepse ishte e hapur me stile dhe shkolla moderne.Poetet e viteve ‘60-‘80 që me Azem Shkrelin,Ali Podrimjen dhe pastaj me poetët e tjerë që erdhën më vonë,vërtet kanë sjellur ndryshime të mëdha.Natyrisht,vlera e poezisë së Kosovës është se ajo nuk emitoi modelet e poezisë evropiane,por u përpoq që të marr prej saj teknikat, përftesat. Mirëpo,lëndën e ruajti të botes shqiptare.Dhe,këtu është edhe vlera me e madhe.Sepse,poezia që u shkrua në Kosovë me këto koncepte bashkëkohore kishte një lëndë tërësisht kombtare,kurse në rrafshin e koncepteve letrare,të poetikës,të figurës,ajo ishte bashkëkohore dhe evropiane. Kështu,ajo bëri transformime rrënjësore në rrafshin e koncepteve poetike.
Pavarwsia: Kjo mund të quhet edhe karakteristikë e poezisë në Kosovë?
Bashkim Kuçuku: Ajo shpesh është pjesë e poezisë së përgjithshme shqipe.Por,për shkak të këtyre rrethanave dhe natyrisht,për shkak të talentëve të fuqishëm siç ishte Azem Shkreli,Ali Podrimja dhe poet të tjerë të këtij brezi,por dhe si shkrimtar si Anton Pashku, me një talent të fuqishëm dhe me një formim tepër modern për botën shqiptare,sollën vlera të rëndësishme.Me tepër se sa vlerat,ata janë nga nismëtarët kryesor të poezisë dhe letërsisë shqipe në këto 50-60 vjet.
Pavarwsia: Profesor,sipas jush ku është letërsia shqipe në botë?
Bashkim Kuçuku: Mund të them se letërsia e këtyre 50 vjetëve është në nivelet evropiane dhe bashkëkohore.Prandaj,nga kjo pikëpamje e letërsisë,shqiptarët nuk kanë pse të ndjehen inferiorë,por mund ta quajnë veten dinjitoz në atë klasën e letërsisë së përgjithshme evropiane.Dhe,ndoshta pikërisht vlerat letrare janë ndër vlerat më të rëndësishme që kanë krijuar shqiptarët në këtë gjysmëshekull.
Ajetë Sh.Beqiraj,
Viti 2005,Tiranw.
Intervista eshte publikuar ne emisionin autorial
“Artisti ne studion time”, ne Radio Peja, si dhe ne gazeten “Pavaresia”