Pozita e komunitetit rom në komunën e Pejës

11 prill 2006, Dojçe Vele. Një studim i Qendrës Monitoruese për Racizmin dhe Ksenofobinë I financuar nga BE-ja, me qendër në Vienë, tregon se minoriteti më I madh etnik në Evropë edhe më tej përballet me jotolerancë dhe diskriminim. Njësia e BE-së thotë se popullsisë rome I është mohuar në mënyrë të vazhdueshme e drejta për punë, strehim, arsim dhe kujdes shëndetsor. Por, cfare vendi zë komuniteti rom në komunën e Pejës? 

Arsimi I komunitetit rom ne Rajonin e Pejes eshte mundesuar ne forma te ndryshme.  Ne shkollen \”Vaso Pashe Shkodrani\” te ketij qytetit mbahet mesim intenziv – projekt ky I financuar nga OSBE dhe e mbeshtetur nga nje OJQ vendore. Permes ketij projekti, kuadrove te mbetura prapa ju ofrohet mundesi e marrjes se dy klaseve brenda gjashte muajve, qe pas kesaj te mund te vazhdojne mesimin, te rregullt. Ketu nxenesit mund te marrin edhe te gjitha pajisjet shkollore pa pagese. Mirepo, jo gjithnje eshte mungesa e kushteve ajo qe pengon femijet e ketij komuniteti te shkojne ne shkolle. Shpeshhere jane prinderit e tyre ata qe pamundesojne shkollimin e femijes.

Gani Toska, Zyrtar per Marredhenje Ndernacionale, ne Kuvendin Komunal te Pejes si dhe ryetar I Iniciatives se Romeve te Kosoves.
“Sa I perket ndarjes se punes s\’mund te themi se jemi te shkelur. Por, papunesia vjen per shkak te mungeses se arsimit se ky komunitet nuk ka kuadro te kuliafikuar qe te mund te zene nje vend pune ne shqoeri civile apo diku tjeter… Vet familajret e tyre jane factor te gjalle te cilet kane ngecur me arsimin. Ne duhet te apelojme edhe me shume te familjaret, qe ti shtyjne femijet e vet te shkojne ne shkolle, t\’i arsimojme dhe te formojme kuadro me te forta per te ardhmen.\”

Viktime e rrethanave te tilla eshte dhe Osmon Krasniqi, nga Peja, femija I dyte me radhe mes shtate femijeve te prinderve te tij, I cili nuk ka bere asnje dite shkolle dhe si pasoje, nuk di shkrim as lexim.

\”Nuk jam shku se me baben punoj qeshtu neper dasma. Qeshtu punojme kapak me kerr e kali. Ne mal qeshtu!\”-tregon 16 vjecari arsyen e mosshkollimit te tij.

Komuniteti rom ka vendin e merituar ne shoqeri

Komuniteti rom ka gjet vendin e vet ne shoqerine e Rajonit te Pejes, I cili perfshin edhe komunen e Klines, te Istogut, te Decanit dhe te Gjakoves. Ata kane marredhenje te mira me komunitettet tjera dhe jane te integruara ne te gjitha vijat e jetes.

\”Ne nivel te komunes kemi perkrahje nga te gjitha insistucionet por njeherit edhe ndihma financiare qe ky komunitet te mos ngec prapa nga komunitetet tjera\”, thote Toska.

Ndersa,kryetari I Kuvendit Komunal te Pejes, Ali Lajci falenderon te gjitha komunitetet pakice \”te cilet
kane ndare jeten e perbashket me popullin shumice te Kosoves,respektivisht te Pejes, jane te integruar per mrekulli ne institucione te komunes dhe japin kontributin ne te gjitha vijat e mundeshme te institucioneve\”.

Gjendja e rende ekonomike veshtireson jeten per te gjithe ata qe jetojne ne Kosove. Mirepo, per komunitetin rom problemet e natyres ekonomike dhe sociale jane me evidente. Kjo eshte nje arsye tjeter per migrimin e ketij komuniteti. Sipas Gani Toskes, statistikat e viteve 90-te tregojne se komuniteti rom ne pese komunat e Rajonit te Pejes dukshem me  I madh se sa 4000 deri ne 5000 banor, sa numeron ky komunitet pas luftes ne kete rajon.

\”Edhe pas luftes jane larguar,jo per shkak te sigurise por evidente ka qene gjendja ekonomike, don te thote ka qene ne nje faze shume te rende,s\’kane gjet rruge tjeter vecse te largohen\”–thote Gani Toska.

Martesat e hershme-pengese e dukshme e shkollimit te komunitetit rom

Nje dukuri tjeter qe karakterizon komunitetin rom dhe veshtireson kushtet per jete ne kete komunitet jane edhe martesat e hershme, te cilat fillojne qe nga mosha 12-13 vjec .\”Shume e vertet! –pohon Uke Bejta, pjesetar I komunitetit rom me banim ne Peje qe nga viti 1945.Perpara ka qene mosha 12-13 vjec. Por tash kane ndryshuar gjerat.Mesatarja eshte prej 18-ve deri ne 22\”.

Osmon Krasniqi eshte deshmitar I tradites rome. Vellai I tij eshte 24 vjecar, eshte martuar para dhjete vitesh hde ka tre femije. Ndersa, osmoni ka vetem 16 vite dhe pas fejese fejeses njevjecare me te fejuaren 15 vjec, para shtate muajsh edhe jane martuar. \”Baba ma ka feju ciken.Une jam I dyti prej radhe femie. Nusja I ka 15 vjet dhe jane martue me darsem. Vellai I madh eshte 24 vjec dhe eshte martuar qe dhjete vjet dhe ka 3 femije\”-thote Osmon Krasniqi.Shtepi per serbet qe s\’kthehen 

Mirepo, sa I perket kthimit te komunitetit rom, ne krahasim me komunitetet tjera nuk eshte bere sa duhet. Gani Toska permend ndertimin e 50-60 shtepive ne komunen e Pejes per komunitetitn serb, gjysma e te cilave edhe me tej jane te zbrazta.

Kryetari I Kuvendit Komunal Ali Lajci beson se “duke u forcu institucionet dhe bugjetin e nivelit komnual,e aq ma teper qeveritar,ne do te bejme cmos qe te mund te participohet ne kuptim te nje mireqenjeje per romet ketu dhe te kemi njen qasje vertet te barabarte per te gjithe qytetaret\”.

 Perderisa,  Uke Bejta ata qe bejne politiken ne Kosove i porosit: “Le te bashkohen qe te gjithw me nje ze, vec per pavaresine e Kosoves!”