Në Kosovë problemet mjedisore në rritje

Sipas Agjencionit për Mbrotjene  e Mjedisit në Kosovë, ndotësi më i madh i ajrit është termocentrali Kosova A, në të cilin vetëm brënda katërmujorit të parë lirimi i pluhurave dhe gazrave është tejkaluar 14 herë. Përderisa mungesa e impianteve, mosmenagjimi i duhur i mbeturinave dhe ujërat e zeza janë probleme të gjithmbarshme të cilat rrezikojnë shëndetin e  qytetarit. Prof.dr. Ilir Morina është kryeshef i këtij ajgencioni thotë për DË-në se:

 “Megjithësë me përkrahjen e Komisionit Evropian, qeverisë dhe shteteve të tjera, ndërtimi i kanalizimeve është në rritje e sipër dhe mbi 50 per qind e popullatës tashmë është kyqur, fatkeqsia është se të gjitha ujërat e gurmbulluara nëpër ato kanale rrjedhin nëpër lumenj, përrocka apo livadhe, pa asnjë lloj trajtimi. Problemi rritet kur kur kompanitë prodhuese ato ujëra i derdhin të patrajtuara dhe aty janë evidentuar përbërës të ndryshëm kimik dhe organik të cilët assesi nuk janë të pranueshëme në bazë ligjore”.

Menagjimi i mbeturinave në Kosovë është problem në rritje. Deponite rajonale, donacion i  Bashkimit Evropian, aktualisht janë në gjëndje të mjerueshme për shkak të menagjimit të dobët dhe mospagesës  së kompanisë publike e cila menagjon me deponitë,thote z.Morina.

“Ato deponi shumica janë të tejmbushura dhe gjithë ato ujëra të patrajtuara kanë filluar të shpërthejnë nga  bazenet ujëmbledhëse të deponive, të cilat janë kemikale që rrezikojnë ujërat sipërfaqsore, nëntokësore, tokën dhe vet banoret perreth. Ndërsa, perqindja e grumbullimit të  mbeturinave në Kosovë, i cili në dy vitet e fundit ka pas një ngritje , tash është ulur dhe rreth 80 per qind e fshatrave të Kosovës  nuk kane grumbullim të organoizuar”.

Se një problem i tillë do mund të zgjidhej me një plan të mirefilltë të mjedisit ka menduar Qendra Rajonale e Mjedisit(REC),  e cila që nga prilli 2011 po implementon projektin Plani  Lokal i Veprimit ne Mjedis;një obligim ligjor ky i komunave. Avdullah Nishori, menagjer i këtij projekti thotë për DW-në se:

Me 24 maj u rognaizua aksioni i “Iniciativës qytetare” me moton “Ta pastrojmë Kosovën, të cilit iu bashkangjiten presidentja, kryeministri, përfaqësues të të gjitha niveleve dhe qytetarët. Mjerisht, aksionet njëditore nuk mjaftojnë të pastrohet kaosi i përditshëm, mendojnë qytetarët.

 “Gjendja aktuale mjedisore është katastrofale,kjo s´don koment. Me të kthyer kokën,mbeturina gjithandej, deponi  të egra vend e pa vend, lumenjtë të ngulfatur nga mbeturinat. Të rralla përpjekjet institucionale t´i pastrpjnë, e t´i parandalojnë asnjë”.

“Jo,une mendoj se institucionet  jane fajtore se qytetaret duhet me i hedh mbeturinat dikah dhe vetdijësimi është në rritje”.

Përkundër kësaj, hulumtimet përbënda projektit të REC-ut qytetarin e tregojnë si ndotësin më të madh, thotë Adem Lushaj, njëri ndër koordinaorët e këtij projekti nëpër komuna, sipas të cilit: “Krahas mosmenajgimit të mbeturinave, deponive të egra etj.neve na del se qytetari është ndotësi më i madh për shkak se  mungon vetëdia e duhur. Mbeturinat nuk hidhen vend e pa vend dhe ata duhet ë ruajnë mjedisin ku gravitojnë si shtëpinë e vet”.

Edhe Qendra Rajonale e mjedisit(REC),me seli ne Hungari e cila është shtrire në 19 shtete të Evropes, si pasojë e vetëdies së popullatës në përgjithësi, mosimplementimit të ligjeve dhe moszbatimit të rregullavë për ruajtjen e mjedisit gjëndjen më të rënduar mjedisore e sheh në Kosovë.  Një zgjidhje do t´ishte nisma për klasifikimin e mbeturinave që në burim,mbështetur nga qeveria gjermane në Prishtinë dhe nga ajo japoneze, në Prizren.

 “Mirëpo, mungesa e vetëdies së disa individëve ndaj dëmeve që po i shkaktojnë mjedisit ka vështirësuar gjëndjen edhe më shumë. Shih në pikat ku janë të vendosur kontejnerët dhe më shumë do të shohësh mbeturina  përreth sesa në kontejner.Ne kemi investuar shumë në gjeneratat e reja, të cilat janë larg më të edukuar sesa të vjetrit dhe kjo na bën më optimistë . Parlamenti i Kosoves ka miratuar një takse ekologjike për të gjitha automjetet që hynë apo qarkullojnë nëpër Kosovë, me të cilat mjete agjencioni  shpreson të zgjidh problemet e shumta. Mendohet se në Kosovë janë rreth 300 mije automjete në Kosovë, të cilat gurmbullojnë të paktën 3 milionë euro. Jemi në pritje edhe të mriatimit të Liigjit të Fondit Ekologjik, me të cilin parashihet që secili biznes në Kosovë të sanojë dëmin që shkakton.Më mirë të parandalojmë një ndotje me 5 milionë euro në vend se ta rehabilitojmë me 50 milionë të tjera”,thote z.Morina sipas te cilit problem shtese është  fjetja e lëndëve në gjykata të derguara  nga ispektoratet kundër  ndotësve apo shfrytëzuesve joracional të resurseve natyrore.

Nga Agjencioni për Mbrojtjen e Mjedisit flasin edhe për një sërë masash për mbrojtje mjedisore që nga ndërtimi i impianteve për pastrimin e ujërave të zeza, parandalimi i shfrytëzimit të rërës dhe zhavorit përreth lumenjve; planifkimi i pikave për gurëthyesit  nëpër Kosovë, por mbi të gjitha senzibilizimin e popullatës për rëndësinë e mjedisit të pastër, si bazë për një jetë të shëndetshme.